W piątek, 11 lipca delegacja uczniów, nauczycieli i rodziców z Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej, udała się na czterodniowy wyjazd do Augustowa, aby wziąć udział w uroczystych obchodach 80. rocznicy Obławy Augustowskiej.
Delegacja Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. AK Ziemi Radzymińskiej zainaugurowała swój udział w obchodach 80. rocznicy Obławy Augustowskiej złożeniem kwiatów i zapaleniem zniczy przy Pomniku Żołnierzy Wyklętych Poległych na Kresach w latach 1944-1954.
Kamienny monument został odsłonięty w Augustowie w sierpniu 2013 r. Wokół pomnika leżą kamienie, a na szczycie postumentu znajduje się orzeł. Ogrodzenie stanowią pionowe płyty, na których umieszczono ponad 650 nazwisk lub pseudonimów walczących na Kresach rodaków. Dodatkowo wspólnym napisem uhonorowano 858 Żołnierzy Wyklętych, którzy zginęli w walce o Wolną Ojczyznę, ale ich nazwiska ani pseudonimy nie zostały do tej pory ustalone. Na pomniku widniej napis: „Wytrwali do końca na straconych posterunkach. Oddali życie za Polskę, wiarę przodków i wolność człowieka. Dobrze zasłużyli się Ojczyźnie”. Pomnik ten stanowi hołd i podziękowanie dla ponad 1500 żołnierzy Polski Podziemnej, którzy zginęli w walce z sowietami po lipcu 1944 r.
Augustów nie został wybrany przypadkowo jako miejsce upamiętnienia Żołnierzy Wyklętych. W lipcu 1945 r. w ramach operacji zwanej „Obławą Augustowską” wojska sowieckie otoczyły rejon Puszczy Augustowskiej oraz tereny powiatu augustowskiego, suwalskiego i sokólskiego. Armia Czerwona była wspomagana przez Urząd Bezpieczeństwa i Ludowe Wojsko Polskie. W ramach akcji pacyfikacyjnej aresztowano kilka tysięcy ludzi. W powiecie augustowskim w ciągu dwóch lipcowych tygodni zostało aresztowanych 1878 osób. Zatrzymanym stawiano zarzut przynależności do Armii Krajowej lub wspierania niepodległościowych oddziałów partyzanckich. Po brutalnych przesłuchaniach część zatrzymanych zwolniono. Ponad 600 aresztowanych pod koniec lipca wywieziono w nieznanym kierunku. Do dziś nie zostało poznane miejsce ich pochówku.
IX Publiczne Odczytywanie Nazwisk Ofiar: „Przywróćmy im twarze i imiona”
Sobota, 12 lipca była niezmiernie intensywna. Rano delegacja MKH im. AK ZR uczestniczyła we wspaniałej inicjatywie naszych Przyjaciół z Augustowa, Państwa Danuty i Zbigniewa Kaszlejów. Przy Murze Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, „zawołaliśmy po imieniu” Tych, którzy stracili życie w lipcu 1945 r. w wyniku sowieckiej zbrodni. Dla nas szczególnie wzruszające było spotkanie z Rodzinami zamordowanych i poległych 80 lat temu, którzy są już nielicznymi świadkami tamtych tragicznych wydarzeń. Organizatorami przedsięwzięcia byli: Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Augustowie, Augustowskie Placówki Kultury oraz Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Koło w Augustowie.
Partnerzy wydarzenia to: Instytut Pileckiego, Parafia Najświętszego Serca Jezusowego, Powiat Augustowski oraz Miasto Augustów.
Uroczysta Msza Św. w Bazylice pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Augustowie
Tego samego dnia, w ramach upamiętnienia 80. rocznicy Ofiar, odbyło się uroczysta Eucharystia w Bazylice p.w. Najświętszego Serca Jezusowego. Mszy Św. przewodniczył i homilię wygłosił JE bp Romuald Kamiński, który w Obławie Augustowskiej stracił dziadka – Józefa Ulikowskiego.
Uczestników jubileuszowej Mszy Św. powitał ks. kanonik Wojciech Jabłoński, proboszcz parafii p.w. NSJ w Augustowie, który podziękował rodzinom ofiar „Małego Katynia” za niezłomną postawę, modlitwę i świadectwo nadziei na odnalezienie zamordowanych.
W homilii bp Romuald Kamiński, mówiąc o Ziemi Augustowskiej powiedział, że jest to taka „mała Ojczyzna”, która 80 lat temu została bardzo doświadczona. „Żadnej cząstki historii każdego z nas i całej historii ludzkości nie da się wytłumaczyć, ani zrozumieć bez odniesienia do Jezusa Chrystusa. Tylko w Nim otwierają się przestrzenie, kiedy możemy zrozumieć jasność naszych dróg i zobaczyć ich owocowanie” – mówił biskup Diecezji Warszawsko-Praskiej. Nawiązując do 80. rocznicy Obławy Augustowskiej biskup podkreślił, że pamięć o tych wydarzeniach przez lata nie przepadła, a nawet zaczyna owocować. „Pokolenie po pokoleniu, zaczynamy lepiej rozumieć dlaczego się to wydarzyło i że jest to również zwycięstwo”.
Dla naszej delegacji z Radzymina miłym i wzruszającym akcentem było krótkie spotkanie z JE bp Romualdem Kamińskim – Ordynariuszem naszej Diecezji Warszawsko-Praskiej. Należy podkreślić, że podczas Liturgii uczniowie z MKH im. AK ZR reprezentowali Poczet Sztandarowy radzymińskich żołnierzy Armii Krajowej Obwodu „Rajski Ptak”.
Otwarcie Domu Pamięci Obławy Augustowskiej
Po zakończeniu Mszy Św., delegacja uczniów, rodziców i nauczycieli z Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej uczestniczyła w uroczystym otwarciu Domu Pamięci Obławy Augustowskiej w tzw. „Domu Turka”. Dom Pamięci będzie pełnił funkcję muzeum, centrum edukacyjnego oraz symbolicznego miejsca zadumy.
W uroczystości przy Domu Pamięci, miały miejsce przemówienia przybyłych gości oraz gospodarzy. W imieniu rodzin Ofiar słowo skierowała Helena Cieńko, córka Wincentego Kozakiewicza, który jest jednym z Ofiar Lipca 1945 roku. Jak podkreślała, nie dane było pożegnać się jej z ojcem. Przez długi czas rodzina żyła nadzieją, że ojciec wróci, ale z czasem zrozumieli, że już go nie zobaczą. Pani Cieńko przypomniała wszystkim zebranym, że „… jedynym przewinieniem Ich było to, że byli Polakami”. Jednocześnie wyraziła wdzięczność za utworzenia miejsca pamięci i prosiła, aby nie ustawać w trudzie poszukiwań i odkrywania prawdy.
Z okazji uroczystości list do uczestników skierował Prezydent RP Andrzej Duda. Podkreślił w nim, że Obława Augustowska była planową eksterminacją tych, którzy nie złożyli broni, bo nie uznali zniewolenia za wyzwolenie. List odczytała p. Paulina Malinowska-Kowalczyk, doradca Prezydenta RP.
Poświęcenia Domu Pamięci dokonał Biskup Diecezji Warszawsko-Praskiej JE Romuald Kamiński, wnuk Ofiary wydarzeń z lipca 1945 r. Również podczas tej uroczystości uczniowie z MKH im. AK ZR reprezentowali Poczet Sztandarowy radzymińskich żołnierzy Armii Krajowej Obwodu „Rajski Ptak”.
Dom Pamięci mieści się w tzw. „Domu Turka” – budynku o wyjątkowo bolesnej historii. Kamienica zawdzięcza swoją nazwę popularnej cukierni „Ankara”, prowadzonej w latach 30. XX wieku przez Kamila Tiakosza, bośniackiego imigranta zwanego „Turkiem”. Mroczna historia budynku rozpoczęła się w 1940 r., gdy został zajęty przez NKWD. W latach 1945–1956 mieścił się tu Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. W podziemiach działał areszt, w którym brutalnie przesłuchiwano i torturowano przeciwników komunizmu, w tym osoby zatrzymane podczas Obławy Augustowskiej.
Budynek został zakupiony w 2021 r. przez Instytut Pileckiego, a następnie odrestaurowany i dostosowany do funkcji muzealnych. Na placu przy tym budynku jest tzw. Mur Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, na którym widnieją imiona i nazwiska 513 zamordowanych w Obławie osób, których dane zostały potwierdzone przez historyków.
Wystawa w Domu Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej
W Domu Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej otwarto wystawę zatytułowaną „Tobie Polsko. Opowieść”. Wystawa mieści się w zabytkowej kamienicy, gdzie w latach 1940-1941 mieściła się siedziba NKWD i NKGB. W budynku po II wojnie światowej byli katowani m.in. żołnierze podziemia niepodległościowego, którzy później zginęli w obławie, największej po
II wojnie światowej niewyjaśnionej zbrodnia dokonanej przez NKWD na Polakach. Na kilku kondygnacjach zabytkowej kamienicy, dawnego „Domu Turka” zaprezentowano setki zdjęć, filmów, multimediów, dokumentów, map, plakatów i pamiątek. Wystawa przygotowana przez Instytut Pileckiego prezentuje historię Obławy Augustowskiej, m.in. świadectwa ofiar oraz oprawców. Na ścianach widnieje wiele oryginalnych wpisów i rysunków skazańców. Jak podkreślił dr Łukasz Faszcza z Instytutu Pileckiego są tam kalendarze, daty, krzyże, imiona i nazwiska oraz autografy osób, które były tam więzione.
Wystawa fotograficzna Wojciecha Kaszleja
pt. „Obława: Sceny Prawdy”
Wojciech Kaszlej w ramach projektu „Obława: Sceny Prawdy” zrealizował pięć inscenizowanych fotografii, które przedstawiają autentyczne miejsca i wydarzenia rozgrywające się latem 1945 r. Prezentowane fotografie w niezwykle sugestywny sposób oddają tragizm Obławy Augustowskiej. Zdjęcia wraz z opisami prezentowanych wydarzeń skłaniają do refleksji nad losami ludzi zniewolonych przez system komunistyczny, a także są wyrazem hołdu i dowodem pamięci o „Lipcowych 1945”.
Projekt został sfinansowany przez Miasto Augustów. Trzeba podkreślić, że konsultantami w zakresie historyczno –merytorycznym byli najwybitniejsi znawcy problematyki Obławy Augustowskiej, Państwo Danuta i Zbigniew Kaszlejowie. Ponadto podczas wernisażu wystawy wystąpili aktorzy Teatru Pneumatyczny w Augustowie i Konna Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Kresy”.
Wernisaż odbył się z udziałem lokalnych władz samorządowych oraz licznych mieszkańców Augustowa i zaproszonych gości.
Życzymy Autorowi wystawy kolejnych, tak ciekawych projektów i cieszymy się, że mogliśmy uczestniczyć w tym niezwykłym wydarzeniu.
Wycieczka objazdowa „Śladami Obławy Augustowskiej”
W ramach obchodów rocznicowych Obławy Augustowskiej zaplanowano liczne wydarzenia upamiętniające ofiary tej tragedii. W niedzielę, 13 lipca Instytut Pileckiego zorganizował wycieczkę objazdową do miejsc związanych z tragedią sprzed 80 lat. Odwiedziliśmy tzw. „miejsca filtracji” w miejscowościach: Jaminy, Sztabin i Krasnybór. Przewodnikami byli wybitni znawcy problematyki związanej z Obławą Augustowską: Danuta i Zbigniew Kaszlejowie, którzy od lat zajmują się dokumentowaniem lokalnych śladów zbrodni z lipca 1945 roku.
Miejsca Pamięci związane ze zbrodnią popełnioną w lipcu 1945 roku
Na zakończenie czterodniowego pobytu w Augustowie, wspólnie z naszymi wspaniałymi gospodarzami Danutą i Zbigniewem Kaszlejami odwiedziliśmy kilka innych miejscowości związanych z Obławą Augustowską m.in.: Płaska Mikaszówka, Giby oraz miejsca dramatu, który rozegrał się latem
1945 roku położone w środku Puszczy Augustowskiej.
Cześć i Chwała Bohaterom! Musimy Pamiętać!
/Władysław Kolatorski, R.L.;
foto: W. Kolatorski/
